Chùa Kim Mã, tên chữ là Kim Sơn tự, được xây từ thời Tây Sơn, thuộc phường Kim Mã, quận Ba Đình, Hà Nội.
Hình thành từ thời Lý xa xưa, trại Kim Mã thuộc về vùng Thập Tam Trại, nằm ở phía tây-nam kinh đô Thăng Long. Về sau, trên đất trại này từng có một pháp trường liền với nghĩa địa, người dân trong thôn đã lập ra một am nhỏ để thờ cúng vong linh. Cuối thời Lê – Trịnh, khi Nguyễn Huệ đại thắng quân Thanh năm 1789, hàng vạn thi hài binh lính Tây Sơn chết trong trận hạ thành Đông Đô cũng được an táng tại đây; am được trùng tu và mang tên đàn Vạn Linh.
Đời vua Tự Đức nhà Nguyễn, năm 1881 nhân dân làng Kim Mã đã góp công sức sửa sang am và gọi là chùa Tàu Mã. Trong chính điện đã dựng các tượng Phật và chuyển đặt bài vị thờ Vạn Linh sang hai bên. Năm 1898 chùa mới đổi tên chữ là Kim Sơn Tự. Năm 1932 dân làng xây lại và mở rộng chùa, tách riêng rẽ ba tòa nhà Tam Bảo, đền thờ Mẫu và đàn tế Vạn Linh.
Thời kỳ Pháp tạm chiếm Hà Nội, do cần quy hoạch lại thành phố nên năm 1952 các hài cốt trong nghĩa địa Kim Mã phải chuyển lên nghĩa trang Yên Kỳ (Sơn Tây). Năm 1953 chùa Kim Sơn cho xây dựng cổng ngũ môn quan, trên có đặt một pho tượng Phật và treo một quả chuông đồng khá lớn. Mặt trước và sau ngũ môn đều có câu đối viết bằng chữ Quốc ngữ.
Năm 1972 chùa Linh Sơn ở phố Nguyễn Trường Tộ bị bom Mỹ tàn phá, toàn bộ 6 pho tượng Phật phải chuyển sang đặt ở đàn Vạn Linh và được thờ cho đến bây giờ. Năm 1985 chùa Kim Sơn được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Hàng năm, cứ vào mùng 5 tháng giêng âm lịch, tức ngày giỗ trận Đống Đa, chùa lập đàn chay cúng tế vong linh các chiến sĩ đã bỏ mình vì nước.
Năm 2011, nhà bia tưởng niệm các liệt sĩ quân Tây Sơn được xây dựng cạnh đàn Vạn Linh mé bên trái sân chùa, lưng dựa vào bức tường dài dọc phố Kim Mã. Bia và chân bia do các nghệ nhân tỉnh Bình Định thực hiện trên một phiến đá đỏ liền khối lấy từ núi non của huyện Tây Sơn.
Chùa được làm theo kiểu “nội công ngoại quốc” với phong cách nghệ thuật cuối thời Nguyễn. Ngũ môn quan nằm cách thềm lên chùa Kim Sơn khoảng 50m. Đường từ cổng vào chính điện đi qua hai nhà tả hữu mạc nhỏ 3 gian, xây dọc theo hai cạnh bên của khu vườn yên tĩnh với nhiều cây cau gầy nhô cao. Giữa vườn đặt tượng Bồ Tát đứng trên một cái hồ bán nguyệt nhỏ có tường gạch bao quanh. Sau hồ là bức bình phong, hai bên có các tháp mộ cổ.
Tiếp theo là một cái sân to nằm giữa hai sân nhỏ nhưng cao hơn, qua đó dẫn vào khu vực điện thờ gồm ba nếp nhà ba gian xây cạnh nhau. Nếp nhà có bậc tam cấp ở chính giữa được xây cao hơn và hơi nhô về phía trước. Đó là toà Tam Bảo với hai cửa ngách thông sang đàn Vạn Linh và đền thờ Mẫu. Nóc đền và nóc đàn được đắp hình lưỡng long triều nguyệt. Nóc Tam Bảo thì có bảng ghi ba chữ Hán “Kim Sơn Tự”, hai bên đắp hai con rồng nhỏ.
Bên trong Tam Bảo có nhiều hoành phi, câu đối và bia đá. Bức đại tự “Kim Sơn Cổ Sát” treo trước chính điện. Trong điện có 21 pho tượng Phật xếp làm 4 tầng, bên trên là 4 cửa võng chạm trổ rất cầu kỳ. Đáng chú ý một pho bằng đồng, cao 77cm và nặng trên 30kg, được thể hiện ở tư thế đứng thẳng với tay ấn “vô ủy” trên một cái bệ hình hộp gần vuông, đúc liền khối với tượng. Mặt trước chân bệ có khắc chìm một dòng chữ kiểu Sanskrit.
Đàn Vạn Linh nằm sát bên phải tòa Tam bảo, bên trong hậu cung có bài trí hệ thống tượng Phật đem từ chùa Linh Sơn tới: tượng A Di Đà ở bệ trên cùng, tầng 2 đặt Quan Âm Bồ tát và Quan Âm Đại Thế Chí, tầng 3 là tượng Di Lặc, tầng 4 có 2 tượng Văn Thù Bồ tát và Phổ Hiền Bồ tát, tầng 5 là tòa Cửu Long nhưng không có tượng Thích Ca, tầng 6 là 2 tượng Nam Tào, Bắc Đẩu. Gian ngoài cùng bày hương án thờ Phật với 2 hương án thờ Vạn Linh ở hai bên, dưới sàn có tượng đàn voi Tây Sơn. Trong đàn Vạn Linh cũng có hoành phi, câu đối, chuông, bia…
Đền thờ Mẫu ở bên trái tòa Tam bảo. Gian hậu cung trong cùng đặt một khám thờ trong có 3 tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Bà Chúa Thượng Ngàn, Thủy Tinh Công chúa. Phía dưới khám gỗ là 2 tượng nữ thị vệ với nhiều bát nhang. Gian ngoài bày hương án, trên đặt 3 ngai thờ, Hùng Vương ở giữa. Hai gian đầu hồi gồm hai bệ thờ, mỗi bên có 3 tượng nữ thị vệ và binh khí.
Theo ditichlichsu-vanhoahanoi.com
This Post Has 0 Comments